Het team, onder leiding van initiators Bart Wernaart (Fontys-lector ethiek) en Daniëlle Arets (Fontys-lector journalistiek en verantwoorde innovatie), buigt zich de komende twee jaar over praktische, ethische, juridische, organisatorische en financiële vraagstukken die zich aandienen bij de inzet van AI. Wernaart: “Neem de avondklokrellen in 2021. Daar zijn zóveel beelden van op social media gedeeld, dat je daarmee hele tijdlijnen in kaart kunt brengen. Je zou AI kunnen gebruiken om specifieke mensen te volgen. De persoon die de stationspiano op Eindhoven Centraal omduwde, bijvoorbeeld. Dat kan een schat aan informatie en een hoop tijdswinst voor redacties opleveren. Ware het niet dat we eerst antwoord op vooral de ethische vraagstukken nodig hebben. Welke ethische codes hanteer je? Welke vormen van verantwoording horen erbij? En hoe voorkom je misbruik? Verkeerde conclusies in de media kunnen immers grote consequenties hebben voor het democratische debat.” aldus Wernaart.
De huidige stand van zaken in de onderzoeksjournalistiek
Sinds afgelopen oktober is een breed consortium aan de slag gegaan met het onderzoek. Vanuit Fontys-hogescholen betreft dat de vakgroepen ICT, Big Data economie, communicatie en journalistiek. Verder werken ook Hogeschool Utrecht, partners zoals MindLabs en partijen uit zowel het journalistieke als het technologische werkveld mee. Wernaart: “We zijn heel benieuwd welke rol AI kan hebben binnen de onderzoeksjournalistiek. Naar wat er nu al mogelijk is, en of we AI kunnen trainen voor een specifiek doel.” Arets vult aan: “Daarnaast is het voor redacties nog onduidelijk voor welk type onderzoeksvraag de investeringen in AI in verhouding staan tot de resultaten. Wanneer levert het tijdswinst op? Ook daar doen we onderzoek naar.”
Raak-subsidie voor tweejarig onderzoek
Twee jaar hebben ze de tijd voor dit onderzoeksproject. Dit vanwege de Raak-subsidie – financiële steun voor onderzoeksprojecten van hogescholen in samenwerking met het mkb – waarop het consortium aanspraak maakt. Arets: “Als onderzoeker wil je altijd méér tijd, want we gaan uiteraard op uitdagingen stuiten die om een vervolg vragen. Iets waar onze praktijkpartners een grote stem in hebben. Vooral voor die partijen moet dit onderzoek immers betekenisvolle kennis opleveren. Maar ik denk dat het ons zéker moet lukken om in twee jaar tijd tot goede inzichten te komen.”
MindLabs als verbindende schakel
“MindLabs is als een verbindingsofficier bij het project betrokken.” legt Arets uit. “Alle benodigde bloedgroepen – journalisten, AI-experts en ontwerpers – werken er met elkaar samen.” De bijdrage van het ecosysteem zal met de opening van de nieuwbouw overigens alleen nog maar verder groeien, zo is haar verwachting. “Het gebouw heeft diverse labfaciliteiten, die ons in staat stellen om uitgebreid te experimenteren. De genoemde onderzoekers zullen elkaar daarnaast ook fysiek vaker treffen, waardoor er nog meer kruisbestuivingen plaats gaan vinden dan nu het geval is.” Tot slot biedt de nieuwbouw ook kansen om bevindingen en resultaten nog actiever te delen dan tot nu toe mogelijk was, zo blikt ze vooruit. “In het MindLabs-gebouw kunnen we publieke lezingen geven, talkshows opnemen en debatten organiseren rondom dit project. Op die manier brengen we de kennis die we vergaren bij het brede publiek met interesse in AI.”
